لحن‌های متفاوت عاشیقی در شهرهای آذری‌زبان
موسیقی عاشیقی را فقط می‌توان در مناطق آذری‌نشین ایران جستجو کرد، ولی این نوع موسیقی در هر منطقه از آذربایجان متفاوت است به گونه‌ای که عاشیق‌های تبریز با ارومیه و دیگر مناطق لحن‌های متفاوتی دارند که البته این تفاوت را می‌توان در دیگر ابعاد زندگی آنها نیز مشاهده کرد.
هر جا عاشیق باشد، نوای قوپوز و اشعاری با پشتوانه‌های فرهنگی نیز به گوش می‌رسد و شاید بیشترین موسیقی عاشیقی را بتوان در شب‌های زمستان شنید.
موسیقی نواحی، از آذربایجان تا لرستان
با گذر به هر منطقه از ایران آداب و سننی دیده و موسیقی‌هایی نمایان می‌شود که شاید کمتر کسی از آنها آگاهی داشته باشد که البته این موضوع بیشتر به عدم توجه به هنر و موسیقی قومی و نواحی ما بر می‌گردد.
چه کسی می‌داند موسیقی ایام خاص در میان بلوچ‌ها، کرمانی‌‌ها، خراسانی‌ها، لرها، کردها و قشقایی‌ها به چه شیوه اجرا می‌شود؟ آیا واقعا در میان هر قومی، موسیقی مخصوص ایام وجود دارد؟
غلام سبزعلی، خواننده محلی لرستان درباره تنوع موسیقی در هر منطقه از ایران می‌گوید: فرهنگ مردم، هویت و شناسنامه مردمان همان منطقه‌ای است که در آنجا زندگی تشکیل داده‌اند و روزگار می‌گذرانند. تنوع فرهنگ در مناطق ایران باعث شده ما روز به روز سعی در جهت شناساندن هنرمان به دیگران داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: امروزه به واسطه پراکندگی مردم لر زبان در شهرها و کوچ‌کردن لرهای اصیل خرم‌آباد به شهرهای بزرگ یک مقدار فرهنگ، سنت و آیین‌های این منطقه جابه جا شده، ولی در عین حال می‌توان از دل این پراکندگی مسائلی را به دست آورد که گویای هنر آن منطقه باشد.
سبزعلی با اشاره به جایگاه موسیقی لرستان و نوع آن برای ایام خاص می‌گوید: به خاطر مساله کوچ‌نشینی، یک مقدار موسیقی‌های مربوط به این مناسبت کمرنگ شده، اما می‌توان برخی نواها را در مناطق مختلف لرستان با شیوه‌های گوناگون دید، چرا که هر منطقه دارای ویژگی‌های خودش است. به عنوان مثال شمال و جنوب شهر خرم‌آباد از لحاظ فرهنگی متفاوت است بر این اساس نیز نوع و بیان موسیقی‌شان نیز متفاوت خواهد بود.
موسیقی در لرستان با سنت‌ها، آداب و ادبیات آمیخته شده است
موسیقی محلی در تمام مناطق ایران با ادبیات غنی همراه است بخصوص اگر بخواهد روایت‌کننده یک اتفاق مهم باشد، همان‌گونه که سبزعلی معتقد است: بعضی ایام سال در کنار اجرای موسیقی و نمایش، اشعاری از کتاب‌های قدیمی از جمله «فلک ناز» که در بین عشایر لرستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، توسط بزرگان خانواده خوانده می‌شود، اما مهم‌ترین مساله در ادبیات محلی لرستان، اجرای شعرهای محلی با مقام موسیقایی است که به آن «چهل سرو» می‌گویند و لرهای خرم‌آباد و حومه، آن شعرها را به صورت آوازی و لک‌ها با تنبور می‌خوانند.
فضاهای مدرن شهری، بسیاری آیین‌ها را از بین برده است
سبزعلی در ادامه به تقسیم‌بندی موسیقی لرستان می‌پردازد و بیان می‌دارد: موسیقی لرستان دارای تقسیماتی چون موسیقی کار، تولد، مرگ، عزا و شادی، بزمی، رزمی و عرفانی است که با ابیاتی محلی در آمیخته می‌شود.
امروزه متاسفانه با ورود رسانه‌های مختلف، جایگاه موسیقی مناطق ایران تنزل یافته و با مدرن شدن فضای شهر بسیاری از آیین‌ها از بین رفته‌اند.
وی درباره چگونگی حفظ موسیقی‌های مقامی و نواحی می‌گوید: در وهله اول مسوولان و نهادهای هنری و سپس خود هنرمندان باید در حفظ و احیای موسیقی‌های مناطق خود اقداماتی انجام دهند. به نظرم هنرمندان هر منطقه باید مقام‌ها و آیین‌های موسیقایی‌شان را در قالب ارکسترال درآورند، چرا که در جامعه امروزی و با هجوم موسیقی‌های دیگر توسط ماهواره، جوان امروزی دیگر تمایلی به گوش‌کردن موسیقی نواحی ندارد. بر این اساس باید موسیقی نواحی‌مان را با حفظ چارچوب‌ها به روز کنیم.
خواننده موسیقی لرستان ادامه می‌دهد: حفظ موسیقی‌های نواحی و مقامی تعهد وجدانی می‌خواهد و ما باید از چنین داشته‌هایی که هویت فرهنگی‌مان هستند، دفاع کنیم.
موسیقی در میان ترکمن‌ها همیشه زنده است
ترکمن یکی دیگر از قوم‌های ایرانی است که با خود فرهنگی عظیم را به همراه دارد. موسیقی ترکمن‌ها از گذشته‌های دور با ساز دوتار که به دوتار ترکمن معروف است اجرا می‌شده و نوازندگان این ساز در حین اجرا آوازهایی را نیز سر می‌دادند که برآمده از فرهنگ ترکمنی بوده که خوشبختانه همچنان نیز این موسیقی در میان ترکمن‌ها به‌واسطه راویان پیشکسوت، جاری است و جایگاه والایی را به خود اختصاص داده است.
قلیچ انوری، یکی از خواننده‌ها و نوازنده‌های برجسته دوتار ترکمن است که توانسته با اجرا در بسیاری از کشورها، موسیقی سرزمین خودش را معرفی کند. او درباره موسیقی ترکمن‌ها می‌گوید: موسیقی در میان ترکمن‌ها همیشه زنده است، بر این اساس وقتی به هر مناسبتی دور هم جمع می‌شویم موسیقی‌مان را با سازها و آوازهای محلی اجرا می‌کنیم. از آنجایی هم که ترکمن‌ها در شب‌های زمستان فراغ بیشتری برای همنشینی دارند موسیقی‌شان نیز بیشتر اجرا می‌شود.
طنین موسیقی کار در شمال ایران
با نگاهی کوتاه به موسیقی دیگر اقوام ایرانی به بود و نبود موسیقی مخصوص ایام خاص در هر منطقه پی می‌بریم. شمال کشور از مناطقی است که موسیقی در آنجا اهمیت ویژه‌ای دارد.
ناصر وحدتی، خواننده برجسته موسیقی نواحی گیلان در این باره می‌گوید:
روستایی‌نشینان گیلان در گذشته به واسطه نبود امکانات زندگی در اغلب موارد، روزها به سراغ موسیقی می‌رفتند. البته در منطقه گیلان برخی موسیقی‌های کار وجود دارد که به تناسبت کاربردی بودنشان در شب اجرا می‌شوند که از آن جمله می‌توان به موسیقی‌ای که به منظور دور کردن گراز از شالیزار اجرا می‌شود، اشاره کرد.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
